Niet de Vrekkige maar de verantwoordelijke 4

Artikel verschenen in Het Laatste Nieuws op 12/07/2020

Op 17 en 18 juli staat er een belangrijke Europese top op het programma. De voorzitter van de Europese Raad, onze landgenoot Charles Michel, probeert de landen op één lijn te krijgen over de EU-meerjarenbegroting en het daaraan gekoppelde coronaherstelfonds. Beiden zijn een zware dobber voor een aantal landen, omdat ze in moeilijke tijden nieuwe extra lasten inhouden voor de nationale begrotingen.
Nederland, Oostenrijk, Zweden en Denemarken staan daarbij op de rem. Ze hebben gezonder overheidsfinanciën en zijn terughoudend om die op het spel te zetten voor verdere Europese transfers naar meestal zuiderse landen.

Tevens houdt het voorstel van Michel ook nieuwe gevaren in: het voert het principe in dat Europa zelf schulden maakt door te ontlenen op de markten. Dat voegt een nieuwe laag bovenop de huidige hoge schuldenniveau’s. Daarbij komt dat het dat geld niet wil lenen maar grotendeels geven aan getroffen landen. Ook dat is een nieuwe stap. Tenslotte is de verdeelsleutel weinig gerelateerd aan “corona” maar veeleer aan convergentie en handicaps die weinig met corona hebben te maken.

Andere landen zijn minder scherp dan deze vier, maar zitten op dezelfde lijn: Tsjechië en Slovakije bijvoorbeeld, maar ook Finland. België steunt erg vocaal de plannen van Michel, maar in Vlaanderen is er veel minder enthousiasme. Cultureel sluit de noordelijke regio immers meer aan bij de noordelijke landen: een cultuur van financiële voorzichtigheid, lage schulden, investeren om aan de spits te lopen, hard werken en sparen.

Duitsland behoorde ook tot het kamp van de zuinige landen, maar is onder impuls van Angela Merkel voluit voor een sterkere transferpolitiek gegaan. Daar spelen vele dingen in mee. Duitsland blijft zich in de post-oorlogsperiode erg verantwoordelijk voelen voor de Europese eenheid. Maar er speelt ook eigen belang: de grootste Duitse banken kreunen nog steeds onder de gevolgen van de financiële crisis van 2008, en meer slechte kredieten en derivatenposities door corona wegen op hun balansen. Voor Duitsland zou het niet alleen een bijkomende schande zijn na Dieselgate en het recente Wirecard-schandaal, maar ook financieel erg zwaar om haar banken te moeten redden. Met het “coronafonds” worden de Duitse grootbanken ook (nogmaals) gestut.

"De vrekkige 4"

De zuinige landen worden geframed als “de vrekkige vier”, ook in onze media. Dat is echter meer propaganda dan werkelijkheid. Deze landen dragen netto reeds heel wat bij aan het Europese budget. Tevens zijn het financiële transfers die weinig met corona hebben te maken, maar ook heel wat met structurele keuzes. Het zijn bijvoorbeeld transfers van landen met hoge participatiegraden en langere loopbanen, naar landen met het tegenovergestelde. Tevens zijn de private schulden in een aantal landen (zoals Nederland) relatief hoog. Een transfer om publieke schulden te ontlasten lijkt dan onrechtvaardig als andere landen daardoor riskeren hun private schuldniveau’s verder te zien aandikken.

Het tegenargument dat het meest gehoord wordt is dat een buur die het goed heeft, maar moet inspringen als een andere een brand heeft. Maar het is heel wat anders als dat ondertussen de derde brand op 10 jaar tijd is, en de ene buur veel investeert in preventie, en de andere niet de lessen trekt uit de vorige branden. Europa loopt dan het risico dat landen die veel investeren in buffers (zoals schuldendiscipline en pensioenfondsen) en preventie (buffers en concurrentiekracht) de rol gaan lossen, waardoor geheel Europa nog minder concurrentieel wordt tegenover China en de VS.

Het moet ook opgemerkt worden dat Europa met vorige geld- en schuldplannen na de financiële crisis weinig dynamiek heeft kunnen brengen in de slabakkende Europese economie.  Die wordt nu ook overvleugeld door Chinese en vooral Amerikaanse techgiganten. Het plan Michel voorziet hier extra belastingen voor Europa, ook een primeur, in de vorm van Digitaksen op de Googles en Facebooks van deze wereld, naast een plastictaks en een CO2-taks. Alhoewel ze theoretisch goed kunnen klinken, zijn ook daar een aantal landen terughoudend vooro de langetermijngevolgen.

In de 750 miljard komt er ook een een kleine  brexitgeldpot van €5 mrd voor landen die stevig lijden onder het Britse vertrek uit de EU, waaronder Ierland, België en Nederland. Maar dat is een druppel op de hete plaat.

In de verdeling van de grote coronapot (Coronaherstelfonds) valt verder op dat enkele landen die relatief weinig getroffen werden door de gezondheidscrisis en economische crisias die erop volgde, toch grote transfers ontvangen: de Oost-Europese landen bijvoorbeeld. België werd hard getroffen door het virus op gezondheidsvlak, en de economische krimp is bij de grootste van alle EU-landen. Toch draagt ons land netto 12,5 miljard euro bij, toevallig de geschatte hoogte van ons overheidstekort vóór corona uitbrak… dit komt bovenop de extra jaarlijkse EU-uitgaven die België elk jaar zal. Moeten dragen omwille van het vertrek van het Verenigd Koninkrijk: 500 miljoen euro per jaar.

Het probleem met Europese steun is tenslotte dat er veel goede intenties zijn, maar ook veel misbruiken. De grote potten geld zijn erg gevoelig voor lobby, misbruiken, verspilling en corruptie. De Nederlandse premier Rutte heeft daar al in voorzichtige en minder voorzichtige manieren allusie op gemaakt.

Het is dus verwonderlijk dat in onze media de voorzichtige landen consequent “vrekkig” worden genoemd, terwijl ze eerder “voorzichtig” zijn. De top van volgende week verdient dus veel meer discussie in Vlaanderen dan tot nu toe gebeurde.