Waarom we de miljardensteun van de centrale banken niet zien

'Dit artikel verscheen in Het Laatste Nieuws op 28/07/2020'

“De Europese Centrale Bank (ECB) pompte recent 600 miljard extra in economie bovenop de 750 miljard die ze reeds aangekondigd hadden”. We spreken dus over 1350 miljard euro. Dit is geen schrijffout, zegt Michaël De Man, Head of Fund Management bij Econopolis, maar effectief een bedrag om van te duizelen.  Maar wat zien mensen zoals u en ik daarvan. Op het eerste zicht weinig. Het is niet dat de reële economie overspoeld wordt met cash. Om deze tegenstelling te verduidelijken, gaan we dieper in op wat de centrale bank vandaag exact doet en waar het geld naartoe gaat.  

Welke maatregelen neemt de centrale bank vandaag?

De ECB heeft aangekondigd dat ze voor 1350 miljard euro aan schuldpapier (leningen) zal opkopen. Dit zal hoofdzakelijk gaan over staatsobligaties, maar ook kortlopende schulden van bedrijven en gewone bedrijfsobligaties worden gekocht. Als deze obligaties overgekocht worden van beleggers, zal dit weinig uitmaken. Beleggers hebben dan cash in plaats van obligaties. Met die cash kunnen ze andere beleggingen doen (bv. aandelen kopen), maar dit alles zou maar een beperkte impact hebben op de echte economie.

Als de ECB bedrijven rechtstreeks zou financieren door in te schrijven op een nieuwe lening van die bedrijven (obligatie-uitgifte), dan zou je meer effect kunnen verwachten, maar ook dat is geen zekerheid. Als een bedrijf zich in het ander geval bij een bank financiert of bij beleggers, dan zou de impact van die maatregel op de economie opnieuw beperkt zijn.

Het is natuurlijk een ander verhaal wat betreft de rente die op deze schulden betaald zou moeten worden. Zonder de enorme aankopen van de ECB zou die (aanzienlijk) hoger liggen. Immers, hoe groter de interesse in schuldpapier (dus hoe hoger de vraag), hoe lager de rente die betaald moet worden. Particuliere spaarders zullen geen interesse hebben om een Belgische staatsobligatie te kopen die een rente geeft van -0,5% (je krijgt immers geen geld, maar je verlies geld met sparen). De centrale bank heeft daar evenwel geen problemen mee en maakt deze negatieve rentes mogelijk. De ECB speelt dus een belangrijke rol in het betaalbaar houden van de torenhoge schulden van bepaalde landen (en bedrijven). Op de (potentieel ongewenste) langetermijneffecten gaan we even niet ingaan.

Verder is het ook zo dat bij spanningen op de financiële markten, beleggers en banken vaak terughoudend worden om hun rol als financier te vervullen. In dat geval is het belangrijk dat de ECB tussenkomt om liquiditeitsproblemen te voorkomen en zo bijvoorbeeld te vermijden dat gezonde bedrijven met te weinig cash in de problemen komen.

Samengevat kan je dus stellen dat de ECB vooral bezig is met het laag houden van de rentes op de financiële markten en hiervoor een enorm budget nodig heeft. Daarnaast neemt ze ook de plaats in van banken en beleggers die niet langer durven of willen investeren.

Waar komt het geld vandaan?

Het leuke aan een centrale bank is dat zij gewoon geld kunnen bijprinten. De tijd dat daar goud tegenover moest staan is al even geleden. Voor de centrale bank is dat nieuwe geld een schuld, maar een schuld waarop geen rente betaald moet worden en die nooit afbetaald moet worden. Op deze manier zouden we allemaal graag schulden aangaan.

Waarom wordt vaak gezegd dat extra geld voor extra inflatie zorgt?

De prijzen van goederen worden bepaald door vraag en aanbod. Als er ineens veel meer geld in omloop is en het wordt uitgegeven, gaan de prijzen van deze goederen stijgen. Stel nu bijvoorbeeld dat iedereen ineens 1 miljoen krijgt (een extreem onrealistisch voorbeeld, enkel om het mechanisme te tonen). Dan worden huizen ineens zeer goedkoop en dan spreken we nog niet over de prijzen van smartphones, pintjes en broden. Kortom, mensen gaan massaal die ‘goedkope’ producten kopen en de prijzen daarvan zullen fors stijgen. Tot er opnieuw een evenwicht is.

Waarom zien we geen forste stijging van de inflatie?

Cruciaal in bovenstaande redenering is dat het geld effectief in de economie terecht komt. En dat is momenteel niet (of maar beperkt) het geval. Zolang het in de financiële sector of bij beleggers blijft hangen, zal het geen inflatie (dus een algemene stijging van de prijzen van goederen en diensten) creëren. Als deze met het geld aandelen en vastgoed gaan kopen, dan zal je dat natuurlijk wel zien in de prijzen van aandelen en vastgoed (“asset inflatie”), zoals vandaag ook het geval is.  

Hoe zit het met overheden als zij veel extra schulden kunnen aangaan en dat geld effectief uitgeven? Dan zal dit voor inflatie vergroten, voor zover de extra vraag die hieruit voortvloeit niet gecompenseerd wordt door minder vraag van gezinnen en bedrijven. Als gezinnen de extra’s die ze van de overheid krijgen gewoon opsparen, dan gaat de inflatie er niet komen.

Kortom, in de prijzen van financiële activa (aandelen, obligaties en zelfs vastgoed) is de impact van het geld drukken door de centrale bank wel degelijk waarneembaar. In de prijzen van goederen en diensten zien we nog niet het effect van de enorme injecties van de ECB. Daarvoor is het wachten tot het geld effectief uitgegeven wordt (en dus in de reële economie terecht komt).