Europa neemt het heft in handen

» Strategische onafhankelijkheid primeert, ook voor medicijnen
» Europese Commissie introduceert ‘Critical Medicines Act’

Van pandemie naar paraatheid: hoe Europa zijn medicijnvoorraad veiligstelt

Het geopolitieke landschap anno 2025 oogt als een kruitvat. Niet alleen op het vlak van defensie, energie en technologie wint strategisch denken dezer dagen aan belang ten opzichte van (internationale) samenwerking. Ook op het gebied van de productie en bevoorrading van geneesmiddelen lopen de spanningen tussen grootmachten op. Met de tekorten tijdens de coronapandemie nog vers in het geheugen worden bevoorradingsketens en de uitwisseling van medische technologie kritisch onder de loep genomen.

In maart presenteerde de Europese Commissie dan ook de Critical Medicines Act (CMA), een ambitieus plan om de beschikbaarheid van essentiële geneesmiddelen binnen de EU te garanderen. De CMA is een veelzijdig instrument dat de binnenlandse productie van cruciale geneesmiddelen, zoals antibiotica, pijnstillers en insuline, wil stimuleren en tegelijkertijd de bevoorradingsketens wil diversifiëren.

Het voorstel omvat een herziening van de aanbestedingsregels, waarbij landen niet langer uitsluitend op de prijs focussen, maar ook leveringszekerheid als prioriteit stellen. Criteria zoals voorraadverplichtingen, het aantal leveranciers, monitoring van de toeleveringsketen en transparantie zullen een doorslaggevende rol spelen bij de toekenning van contracten. Daarnaast voorziet het plan subsidies voor strategische projecten, zoals de opbouw van productiecapaciteit in Europa. Het is dan ook geen toeval dat farmaceutische bedrijven graag groots uitpakken om nieuwe Europese investeringen onder de aandacht te brengen.

EU versterkt medicijnvoorziening: ‘Critical Medicines Act’ moet tekorten aanpakken.

Ten slotte creëert de CMA ook ruimte voor gezamenlijke aankopen door Lid-staten of de Commissie, met een belangrijke rol voor het Europees Geneesmiddelenbureau bij het beheer van eventuele tekorten.

Farmaceutische macht verschuift: Europa en de Verenigde Staten hertekenen hun medicijnstrategieën

Met name China en India spelen vandaag een cruciale rol in de bevoorrading van Europa en, in bredere zin, de gehele westerse wereld. China domineert de markt voor medische grondstoffen, de zogenaamde actieve farmaceutische ingrediënten (API’s). Naar schatting wordt zo’n 40% van de API’s momenteel in China geproduceerd. In specifieke gevallen, zoals chlooramfenicol (een antibioticum), ligt dit percentage nog aanzienlijk hoger.

India, vaak de ‘apotheek van de wereld’ genoemd, excelleert daarentegen in de productie van afgewerkte generieke medicijnen. Het land, dat zelf grotendeels afhankelijk is van China voor grondstoffen, produceert naar schatting 20% van de wereldwijde generieke geneesmiddelen.

Binnen het kader van de CMA zou voor ons land een cruciale rol moeten zijn weggelegd. België is, na Duitsland, de op één na grootste geneesmiddelenproducent binnen de Europese Unie. Vrijwel alle grote farmaceutische spelers zijn hier vertegenwoordigd, met Johnson & Johnson (het oude ‘Janssen Pharma’) in Beerse, Pfizer in Puurs en GlaxoSmithKline in Waver en Gembloux als bekendste voorbeelden. In combinatie met onderzoeksinstituten van wereldklasse en een bloeiende biotechsector beschikt België over een uniek ecosysteem, dat een sleutelrol zal spelen in de uitbouw van een grotere Europese autonomie.

Het mag dan ook niet verbazen dat de Verenigde Staten eveneens hun positie heroverwegen. Met de introductie van de Biosecure Act – een wetsvoorstel dat vorig jaar werd ingediend maar nog niet door de Senaat is goedgekeurd – kiezen de VS echter voor een andere invalshoek. Door beperkingen op gezamenlijke R&D en de export van biotechnologische apparatuur willen de VS, net als in de AI-race, in de eerste plaats hun technologisch leiderschap veiligstellen.

Balanceren tussen autonomie en openheid: de EU’s strategische uitdaging

De EU staat voor een delicate evenwichtsoefening: de veiligheid van de gezondheidszorg versterken zonder zichzelf af te sluiten van de wereld. Bovendien moet deze ambitie worden afgewogen tegen andere strategische prioriteiten én de budgettaire realiteit.

Het herwonnen bewustzijn én zelfvertrouwen zijn zonder twijfel positieve neveneffecten van de complexe geopolitieke dynamiek in 2025.